Avaliação ambiental estratégica aplicada á cadeia produtiva da mandioca na Microrregião Sudoeste da Bahia

Author

Santos, Armínio

Director

Cortés Lucas, Amparo

Date of defense

2014-01-22

Legal Deposit

B 6375-2014

Pages

639 p.



Department/Institute

Universitat de Barcelona. Facultat de Geografia i Història

Abstract

O trabalho aborda a sustentabilidade da cadeia produtiva da mandioca propondo a elaboração de um modelo metodológico para a implementação da avaliação ambiental estratégica (EAE) no contexto de uma cooperativa chamada Coopasub, localizada na cidade de Vitória da Conquista, no sudoeste do Estado brasileiro da Bahia. O centro desta região é da cidade de Vitoria Conquista, juntamente com outros municípios que formam a região sudoeste do Estado. Esta região inclui as cidades de conquista da Vitoria da Conquista, Cândido Sales, Tremedal e Belo Campo, objetos geográficos desta tese e incluídos nos biomas de Mata Atlântica e Caatinga. A tese propõe o desenvolvimento de um plano ambiental avaliado para um caso específico que tem como um desafio contribuir para a integração dos aspectos ambientais na elaboração e aprovação dos planos e programas a fim de promover o desenvolvimento sustentável. Para desenvolver este trabalho, a gestão ambiental e suas ferramentas são as principais bases, não só de modelos tecnológicos, mas também do desenvolvimento dos planos econômicos, sociais e ambientais, uma vez que não é possível aplicar ou desenvolver um plano ambiental sem levar em consideração o conjunto de ferramentas que integram a gestão ambiental. A Cadeia produtiva da mandioca produz uma série de importantes impactos ambientais negativos, tais como processos de erosão do solo causados pelo fogo por causa de desmatamento para aumentar a superfície de cultivo e a produção em grande escala de um resíduo líquido poluente originado durante o processamento da raiz de mandioca, chamado no Brasil de "manipueira". Este resíduo apresenta alta taxa de DBO (Demanda Bioquímica de Oxigênio) e DQO (Demanda Química de Oxigênio); além disto este resíduo tem altas concentrações de ácido cianídrico, contaminante que ainda não se tem conseguido uma adequada gestão nos municípios onde estas raízes são processadas. A lista de impactos é complementada pelo desmatamento intenso que faz com que o cultivo e processamento de mandioca se origina num bioma muito dizimado no Brasil e conhecido sob o nome "caatinga". A taxa de desmatamento efetivamente determinada para a área da pesquisa foi de 1.62%/ano, usando-se a técnica de NDVI (Índice de Vegetação por Diferença Normalizada), medida sobre um período de 8 anos. Esta pesquisa é a primera realizada nesta região e pode ser usada para a tomada de decisão. Também concluiu-se que a redução dos teores de carbono orgânico nestas áreas é muito alta: variando de 0.87% to 1.12%.


This study addresses the sustainability of cassava production chain by proposing the development of a methodological framework for the implementation of strategic environmental assessment (SEA) in the context of a cooperative called Coopasub, located in the city of Vitória da Conquista, in the Southwest region of the Brazilian state of Bahia. The center of this region is the city of Vitória da Conquista along with other municipalities such as Cândido Sales, Tremedal and Belo Campo, the geographic issues in this thesis; it is included in the biomes of Atlantic Forest and Caatinga. To develop this study, environmental management and its tools are the core not only of technological models, but also of the development of economic, social and environmental plans. The production chain of cassava produces a number of important negative environmental impacts such as: soil erosion caused initially by fire because of deforestation carried out to increase arable farming surfaces, and large-scale production of a waste liquid pollutant originates during the processing of root cassava, called in Brazil "manipueira". This waste has a high rate of BOD (Biochemical Oxygen Demand) and COD (Chemical Oxygen Demand); also this residue has high concentrations of hydrogen cyanide, contaminant that has not yet achieved an adequate management in the municipalities where these roots are processed. The list of impacts is complemented by the intense deforestation that the cultivation and processing of cassava causes in a already very decimated biome in Brazil known as Caatinga. The rate of deforestation effectively determined for the whole area of research, using the technique of NDVI (Normalized Difference vegetation index), was 1.62%/ year, measured over a period of 8 years. This research is a first for this region and it can be used for decision-making. Also concluded that the reduction of soil organic carbon in these areas is very high: ranged from 0.87% to 1.12%. This study also presented a methodology for developing sustainability indicators for regional agriculture within the Strategic Environmental Assessment (SEA), with the SEA and SAFE (Sustainability Assessment of Farming and the Environment Framework) methodological framework as starting points. From a wide data collection and selection of environmental impacts through scientific and public participation, the impacts selected were has adjusted to fit the methodological framework, and the impact data was subjected to the decision-making powers of the agents involved and the selected indicators, and when considering the dimensions of sustainability, they were subjected to multicriteria analysis through the use of specific software. This process drew up a specific methodology that can be used for the construction of sustainability indicators in agriculture without losing touch with the SEA goals and the context of the researched area. This methodology was based on the use of a thorough baseline, the selection of a methodological framework appropriate to the agricultural context, the multicriteria analysis through public participation, selected impacts and indicators developed within the dimensions of sustainability, the adequacy of the criteria of the SAFE methodological framework and SEA goals, fully maintaining the links to indicators with the methodological framework and the SEA.


El estudio aborda la sostenibilidad de la cadena productiva de la yuca en un territorio definido, proponiendo la elaboración de un modelo metodológico para poner en práctica la Evaluación Ambiental Estratégica (EAE) en el ámbito agrícola tomando como referencia una cooperativa ya existente (Coopasub). Esta región incluye las ciudades de Vitória da Conquista, Cândido Sales, Tremedal y Belo Campo, objetos geográficos de esta tesis e incluidos en los biomas de la Mata Atlántica y la Caatinga. La tesis propone la elaboración de un plan ambiental evaluado para un caso específico que tiene como reto contribuir a la integración de los aspectos ambientales en la preparación y adopción de planes y programas con la finalidad de promover el desarrollo sostenible. Para el desarrollo de este trabajo, la gestión ambiental y sus herramientas constituyen las principales bases, no sólo de los modelos tecnológicos, sino también de la elaboración de los planes económico, social y ambiental, toda vez que no es posible aplicar o elaborar un plan con implicaciones ambientales sin tener en consideración el conjunto de herramientas que integran la gestión ambiental. La cadena productiva de la yuca produce una serie de importantes impactos ambientales mayoritariamente negativos tales como los procesos de erosión/desertificación del suelo causados por el fuego, que se viene utilizando en las tareas de deforestación para aumentar la superficie de cultivo, y la producción a gran escala de un residuo líquido contaminante, originado durante el procesamiento de la raíz de la yuca, llamado en Brasil “manipueira”. Este residuo, una vez caracterizado presenta un alto índice de DBO (Demanda Bioquímica de Oxígeno) y DQO (Demanda Química de Oxígeno); además presenta elevadas concentraciones de ácido cianhídrico, contaminante para el cual aún no se ha conseguido una adecuada gestión en los municipios donde se procesan estas raíces. La lista de impactos negativos se complementa con la intensa deforestación que el cultivo y procesamiento de la yuca origina en un bioma muy diezmado en Brasil y conocido con el nombre de “caatinga”. La tasa de deforestación efectivamente determinada para el área de búsqueda es 1,62%/ año, utilizando la técnica del NDVI (Índice de Vegetación de Diferencia Normalizada), con medición durante un período de 8 años. Esta investigación es la primera que se hace en esta región y puede ser utilizada para la toma de decisiones. También se concluyó que la reducción de los niveles de carbono orgánico en estas áreas es muy alta: desde 0,87% a 1.12%. Este proceso también ha elaborado una metodología específica que puede ser utilizada para la construcción de indicadores de sostenibilidad en la agricultura sin perder contacto con los objetivos de la EAE y con el contexto del área investigado. De una amplia recopilación y selección de los impactos ambientales a través de la participación científica y pública, los impactos seleccionados fueron ha ajustado para caber el marco metodológico. Los datos del impacto también fueron sometidos a los poderes de decisión de los agentes implicados y los indicadores seleccionados se sometieron a Análisis multicriterio mediante el uso de software específico.

Keywords

Medi ambient; Medio ambiente; Environment; Tubercles; Tubérculos; Tuber crops; Avaluació d'impacte ambiental; Evaluación de impacto ambiental; Environmental impact analysis; Vitória da Conquista (Brasil); Mandioca

Subjects

572 - Physical anthropology

Knowledge Area

Ciències Humanes i Socials

Note

Programa de Doctorado en Geografía, Planificación Territorial y Gestión Ambiental

Documents

ARMINIO_SANTOS_TESE.pdf

32.32Mb

 

Rights

L'accés als continguts d'aquesta tesi queda condicionat a l'acceptació de les condicions d'ús establertes per la següent llicència Creative Commons: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/es/
L'accés als continguts d'aquesta tesi queda condicionat a l'acceptació de les condicions d'ús establertes per la següent llicència Creative Commons: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/es/

This item appears in the following Collection(s)