Estudio epidemiológico de los brotes de gastroenteritis aguda de etología vírica en Cataluña

Autor/a

Torner Gràcia, Núria

Director/a

Domínguez García, Àngela

Fecha de defensa

2008-09-25

ISBN

9788469219355

Depósito Legal

B.21624-2009



Departamento/Instituto

Universitat de Barcelona. Departament de Salut Pública

Resumen

La gastroenteritis aguda es un problema de salud, constituyendo la primera causa de morbilidad y de mortalidad en la población infantil en los países en vías de desarrollo. En países desarrollados cerca del 10% de las hospitalizaciones en menores de 5 años se produce por esta causa. Afecta también a los adultos y especialmente a los ancianos, suponiendo el segundo o tercer motivo de consulta en servicios sanitarios de todo tipo. Las gastroenteritis agudas pueden estar causadas por bacterias, parásitos y virus enteropatógenos, entre los que destacan claramente rotavirus, calicivirus, astrovirus y adenovirus. Se estima que estos virus pueden suponer casi el 80% del total de gastroenteritis agudas. La verdadera magnitud de estos procesos es difícil de estimar puesto que los casos aislados más o menos leves suelen pasar desapercibidos por los sistemas de notificación y vigilancia.<br/><br/>En Cataluña, las gastroenteritis en general y en especial las vehiculadas por alimentos constituyen uno de los procesos más frecuentes en la población catalana. Durante el año 2004 se declararon 291.035 casos de enteritis y diarreas, lo que supone una tasa de incidencia del 4.575 por 100.000 habitantes. Durante los últimos años y como consecuencia de la ocurrencia de un brote de grandes dimensiones a nivel comunitario que afectó a casi 1500 personas se ha incrementado en gran manera las medidas de prevención para evitar la contaminación bacteriana de alimentos tanto en el proceso de elaboración como en la manipulación en establecimientos alimentarios.<br/><br/>Desafortunadamente el porcentaje de casos en los que no se llega a determinar el agente causal de la intoxicación alimentaria o del proceso de gastroenteritis aguda es mayor de lo que sería deseable, principalmente por retrasos en la notificación del proceso que impide una actuación e investigación adecuadas, y por la falta de muestras tanto clínicas como del posible vehículo de transmisión implicado.<br/><br/>OBJETIVOS:<br/><br/>Con el propósito de contribuir al mejor conocimiento de la relevancia de los brotes de gastroenteritis por norovirus en Cataluña, los objetivos que se plantean en este estudio son:<br/><br/>- Conocer la frecuencia, los mecanismos de transmisión implicados y los ámbitos en que se producen los brotes de gastroenteritis aguda causados por virus en Cataluña.<br/><br/>- Cuantificar la magnitud del impacto de los brotes de etiología vírica. <br/><br/>- Investigar la implicación de los manipuladores de alimentos en los brotes de transmisión alimentaria de etiología vírica.<br/><br/>- Determinar las fuentes de infección que han originado los brotes de transmisión persona a persona de etiología vírica<br/><br/>APLICABILIDAD Y UTILIDAD PRÁCTICA DE LOS RESULTADOS EN EL ÁREA DE LA SALUD:<br/><br/>Los resultados obtenidos con el presente estudio indican que aunque Salmonella sigue siendo el agente causal más implicado (41%; 74 de 180) en los brotes de gastroenteritis de etiología conocida, el segundo agente causal es norovirus (33,3%; 60 de 180). Es probable que entre los 45 brotes de etiología desconocida (por falta de datos epidemiológicos, muestras o porque los resultados de la investigación de los diferentes microorganismos enteropatógenos fueron negativos), la frecuencia de brotes de etiología vírica sea superior a la de brotes producidos por otros agentes, con lo que la proporción real de brotes de etiología vírica sería superior al 33,3 %, dato obtenido en el presente estudio. De los brotes investigados, aunque sólo se pudiera demostrar microbiológicamente en uno, en 10 se consideró que el manipulador de alimentos había sido un factor contribuyente y en dos brotes de transmisión interpersonal se consideró el cuidador como caso índice. Ello sugiere que la educación sanitaria de los manipuladores de alimentos y de los cuidadores de residencias o instituciones es fundamental para la prevención de estos brotes.<br/><br/>NOTA:<br/><br/>Esta memoria forma parte del proyecto científico "Estudio epidemiológico de los brotes de gastroenteritis aguda de etiología vírica en Cataluña" llevado a cabo desde octubre del año 2004 a octubre del año 2005 y cuya realización ha sido posible gracias a una beca del Fondo de Investigaciones Sanitarias del Instituto Carlos III de Madrid (Proyecto PI 030877) y del Centro de Investigación Biomédica en Red CIBER Epidemiología y Salud Pública (CIBERESP). El trabajo ha sido realizado en el Departamento de Salud de la Generalitat de Cataluña.


<i>Acute gastroenteritis is a known health problem worldwide, being the first cause of disease and mortality of children of developing countries and responsible for 10% of hospitalizations of children <5yo in industrialized countries. It also affects adults and elderly constituting the second or third cause of attendance to health services. Acute gastroenteritis can be caused by bacteria, parasites and enteric virus', mainly rotavirus, calicivirus, astrovirus and adenovirus. It is estimated that these virus account for about 80% of all acute gastroenteritis diseases. It is difficult to assess the true dimension of these conditions because often sporadic cases are not notified to health authorities.<br/><br/>In Catalonia, a region of the Northeast of Spain with nearly 7 million inhabitants, gastroenteritis, and especially foodborne gastroenteritis, is one of the most common disease affecting the population. During 2004 the incidence rate of disease was of 4,575 per 100,000 inhabitants. Unfortunately the proportion of cases with unknown etiology is greater than desired. The aim of this study is to contribute to a better knowledge of the relevance of viral gastroenteritis outbreaks, focusing on those caused by norovirus, in Catalonia.<br/><br/>Assess their frequency, mode of transmission and settings, determine sources of infection and implication of food handlers. Data from gastroenteritis outbreaks reported to the surveillance units of the Department of Health of the Generalitat of Catalonia during one year was collected. The results obtained from the 180 outbreaks of known etiology that occurred during the study period (October 2004 to October 2005) showed that, while Salmonella is still the first cause (41%), norovirus is the second cause of gastroenteritis outbreaks (33,3%). The implication of a food handler could only be confirmed by matching isolates in one outbreak, although epidemiologically it was suspected in 10 food borne outbreaks caused by norovirus. This suggests that good hygiene practice and education addressed to food handlers and care givers is of utmost importance in order to prevent these outbreaks.<br/><br/>NB: This study was partially funded by a grant from the Fondo de Investigaciones Sanitarias del Instituto Carlos III de Madrid (Proyecto PI 030877) and CIBER Epidemiología y Salud Pública (CIBERESP) Spain. </I>

Palabras clave

Intoxicacions alimentàries; Virologia; Gastroenteritis; Malalties gastrointestinals

Materias

614 - Higiene y salud pública. Contaminación. Prevención de accidentes. Enfermería

Área de conocimiento

Ciències de la Salut

Documentos

NTG_TESIS.pdf

1.686Mb

 

Derechos

ADVERTIMENT. L'accés als continguts d'aquesta tesi doctoral i la seva utilització ha de respectar els drets de la persona autora. Pot ser utilitzada per a consulta o estudi personal, així com en activitats o materials d'investigació i docència en els termes establerts a l'art. 32 del Text Refós de la Llei de Propietat Intel·lectual (RDL 1/1996). Per altres utilitzacions es requereix l'autorització prèvia i expressa de la persona autora. En qualsevol cas, en la utilització dels seus continguts caldrà indicar de forma clara el nom i cognoms de la persona autora i el títol de la tesi doctoral. No s'autoritza la seva reproducció o altres formes d'explotació efectuades amb finalitats de lucre ni la seva comunicació pública des d'un lloc aliè al servei TDX. Tampoc s'autoritza la presentació del seu contingut en una finestra o marc aliè a TDX (framing). Aquesta reserva de drets afecta tant als continguts de la tesi com als seus resums i índexs.

Este ítem aparece en la(s) siguiente(s) colección(ones)