A articulação e o trânsito das concepções de inclusão / exclusão e de ensino das artes visuais nas práticas de um Instituto de Artes = La articulación y el tránsito de las concepciones de inclusión/exclusión y de enseñanza de las artes visuales en las prácticas de un Instituto de Artes

Author

Caira Gitahy, Ana Maria

Director

Hernández, Fernando (Hernández Hernández)

Tutor

Hernández, Fernando (Hernández Hernández)

Date of defense

2016-02-09

Pages

251 p.



Department/Institute

Universitat de Barcelona. Departament de Dibuix

Abstract

Esta tese discute o processo de articulação e o trânsito das concepções de inclusão/ exclusão e de ensino das artes visuais nas práticas de um Instituto de Artes, desde sua criação como escola de artes visuais para pessoas com deficiência, até sua transformação em uma instituição dedicada à educação inclusiva. Relata e analisa o Programa Plural, que ofereceu cursos de formação para educadores sobre a temática inclusão/exclusão a partir das artes visuais. Para compreender o processo social por trás da noção de escola inclusiva, a tese parte da constituição dos estudos sobre as deficiências, como um campo de disputa entre os modelos médico e social, até a emergência do modelo biopsicossocial, passando pela crítica feminista e suas consequências para as políticas públicas nacionais e internacionais. A análise demonstra como a relação entre o campo de estudos e o movimento social de pessoas com deficiência engendrou uma nova narrativa no campo das políticas educativas: a ideia de uma escola inclusiva ou para todos, abandonando a segregação entre a educação regular e a educação especial. Neste âmbito, ressalta-se que a expansão do direito à educação no corpo da sociedade evidenciou a inadequação do modelo educativo tradicional diante da diversidade do alunado. Este desafio exige, na verdade, uma mudança de perspectiva para pesquisar, pensar e criar uma escola para todos, aberta para aprender e adaptar-se diante das necessidades emergentes. Implica, além disso, abandonar o modelo do déficit e superar o enfoque mecanicista de educação, substituindo a ideia de que fracasso educativo se deve às características das crianças e de suas famílias e relacioná-lo ao processo educativo. Trata-se, enfim, de reinventar a educação, a partir da mobilização de alunos e professores. Neste sentido, a narrativa dos cursos do Plural traz as vozes dos que participaram e também de suas famílias, focando a experiência de reconhecimento do potencial criativo e crítico existente para a criação de estratégias de intervenção na realidade. O programa de formação avançou em direção à abertura de um espaço de diálogo, articulando as instâncias micro e macro dos problemas vividos nas escolas. Isso foi viabilizado pela inserção de práticas artísticas como meio de acessar essas contradições, práticas criadoras de outros lugares que tornavam possíveis outros movimentos no mesmo cenário. Essa aproximação entre arte, vida e problemas pode potencializar percursos criadores. Implica também uma ampliação da noção de "arte" como experiência de criação e do "artista" que aqui aparece atuando em uma comunidade educativa e seu trabalho é de formador. Estes trabalhos habitam a fronteira entre reconhecimento e não reconhecimento, mas seu poder simbólico pode inspirar outros projetos carregados de táticas conceituais que podem ajudar a romper o paradigma hegemônico internalizado em cada um de nós. Entre suas principais conclusões, a tese destaca que há mais conhecimento disponível do que se utiliza para transformar um modelo de educação que exclui em uma educação para todos, na qual os papéis de professor e alunos sejam expandidos.


This thesis discusses the process of articulation and the transit of the concepts of inclusion / exclusion and teaching of visual arts in the practices of an Institute of Arts, since its foundation as a school of visual arts for people with disabilities, to its transformation into an institution dedicated to inclusive education. In particular, it reports the experience of the Plural Program, responsible for providing teacher training courses on the subject of inclusion / exclusion, applied to the teaching of visual arts. To acknowledge the social construction process behind the concept of inclusive school, this thesis evaluates the foundations of the disabilities studies, from a playing field between the medical and social models, to the emergence of the bio-psychosocial model, the influence of the feminist critique and its consequences for both national and international public policies. The analysis shows how the relationship between this particular field of studies and the social movement for disabled people prompted a new narrative for educational policies: the idea of an inclusive school for all, which abandons the division between regular and special education. In this context, it is noteworthy how the expansion of the right to education underscored the inadequacy of the traditional educational model in face of diversity. In fact, this challenge requires a new perspective, committed to build a school for all, open to learn and adapt in the face of the new demands. It implies, moreover, to overcome the "deficit model" and its mechanistic approach to education, abandoning the idea that educational failure arises from the characteristics of children and their families in favor of a critique of the education process itself. Thus, what is needed is to reinvent education, through the potential and resources of both students and teachers. In this way, the narrative of the "Plural Program" brings out the voices of those who participated and their families, focusing on the recognition of experience of creative and critical potential for the purpose of intervention strategies. The training program advanced towards opening new spaces for dialogue, articulating the micro and macro instances of the problems experienced in schools. This was possible by inserting artistic practices as a means to access these contradictions, creative practices from other places that made possible other moves in the same scenario. The link between art, life and problems may favor new creative routes. It also implies an expansion of the notion of "art", as authoring experience, and "artist", as the one acting in an educational community and your job is trainer. These works inhabit the border between recognition and non-recognition, but its symbolic power can inspire other projects loaded with conceptual tactics that can help break the hegemonic paradigm internalized in each of us. Among its main conclusions, the thesis asserts that there is more knowledge available than it is currently used to transform a model of education which excludes to another, more inclusive one, in which the roles of teacher and students are expanded.


Esta tesis discute cómo se han dado la articulación y el tránsito de las concepciones de inclusión/exclusión y de enseñanza de las artes visuales en las prácticas de un Instituto de Artes desde su origen como escuela de artes visuales para personas con discapacidad hasta su transformación en una institución dedicada a la educación inclusiva. Relata y analiza el Programa Plural que ofreció cursos de formación para educadores sobre la temática inclusión/exclusión, abordado a partir de las artes visuales. Para comprender el proceso social de construcción de la noción de escuela inclusiva, analiza la constitución de los estudios sobre las discapacidades como un campo de disputa entre los modelos médico y social hasta la emergencia del modelo biopsicosocial, pasando por la crítica feminista y sus consecuencias para políticas públicas nacionales e internacionales. El análisis muestra cómo la relación entre el campo de estudios y el movimiento social de personas con discapacidades ha creado una nueva narrativa en el campo de las políticas educativas: la idea de una escuela inclusiva o para todos, que pretende superar la separación entre educación regular y educación especial. La expansión del derecho ala educación para todos los miembros de las comunidades ha evidenciado la inadecuación del modelo educativo tradicional para cumplir la tarea de enseñar a tal diversidad de alumnos. Esto exige un cambio de perspectiva para investigar, pensar y crear una escuela para todos, abierta para aprender (sobre sí misma) y transformarse a partir de las necesidades que se presentan, lo que significa abandonar el modelo de déficit y superar el enfoque mecanicista de educación, lo que requiere dejar de comprender el fracaso educativo por las características de los niños y de sus familias y relacionarlo al proceso educativo. Se trata de reinventar la educación y es posible hacerlo movilizando la capacidad de alumnos y profesores, utilizando como recurso el potencial de cada uno. La narrativa de los cursos Plural trae las voces de los que han participado y también de sus familias. El foco es la experiencia de reconocimiento del potencial creativo y crítico existente para la creación de estrategias de intervención en la realidad. El programa de formación avanzó en dirección a la apertura de un espacio de diálogo articulando instancias micro y macro de los problemas vividos en las escuelas. Lo hizo, involucrando prácticas artísticas como forma de acceder a esas contradicciones, prácticas creadoras de otros lugares que hacían posible otros movimientos en el mismo escenario. Esta aproximación entre arte, vida y problemas puede potencializar rutas creadoras. Implica también una ampliación de la noción de "arte" como experiencia de creación y del "artista" que aquí aparece actuando en una comunidad educativa y su trabajo es de formador. Estos trabajos habitan una frontera entre el reconocimiento y el no reconocimiento, pero su poder simbólico quizás pueda inspirar otros proyectos cargados de tácticas conceptuales que puedan ayudar a romper el paradigma hegemónico interiorizado en cada uno de nosotros. Como conclusión destaco que ha más conocimiento disponible que el que se utiliza para transformar la educación que excluye en una educación para todos en la cual los roles de profesor y alumnos sean ampliados.

Keywords

Formació del professorat; Formación de profesores; Teacher training; Educació inclusiva; Educación inclusiva; Inclusive education; Escoles d'art; Escuelas de arte; Art schools

Subjects

37 - Education

Knowledge Area

Ciències Humanes i Socials

Documents

AMCG_TESE.pdf

14.60Mb

 

Rights

ADVERTIMENT. L'accés als continguts d'aquesta tesi doctoral i la seva utilització ha de respectar els drets de la persona autora. Pot ser utilitzada per a consulta o estudi personal, així com en activitats o materials d'investigació i docència en els termes establerts a l'art. 32 del Text Refós de la Llei de Propietat Intel·lectual (RDL 1/1996). Per altres utilitzacions es requereix l'autorització prèvia i expressa de la persona autora. En qualsevol cas, en la utilització dels seus continguts caldrà indicar de forma clara el nom i cognoms de la persona autora i el títol de la tesi doctoral. No s'autoritza la seva reproducció o altres formes d'explotació efectuades amb finalitats de lucre ni la seva comunicació pública des d'un lloc aliè al servei TDX. Tampoc s'autoritza la presentació del seu contingut en una finestra o marc aliè a TDX (framing). Aquesta reserva de drets afecta tant als continguts de la tesi com als seus resums i índexs.

This item appears in the following Collection(s)