ODAM: valores modernos e a comfontação com a realidade produtiva

Author

Figueiredo Rosa, Edite Maria

Director

Rovira, Teresa (Rovira Llobera)

Date of defense

2006-12-15

ISBN

9788469312476

Legal Deposit

B-19719-2010



Department/Institute

Universitat Politècnica de Catalunya. Departament de Projectes Arquitectònics

Abstract

La tesis analiza las ideas de modernidad y su impacto en la transformación de la práctica productiva arquitectónica portuguesa, a través de la especificidad producida por un grupo de arquitectos de Oporto, el ODAM que defendió los ideales modernos en sus trabajos y manifiestos, individuales y colectivos. Se indagan los fundamentos estéticos y conceptuales defendidos por el grupo en las premisas de la modernidad hacia una puesta en valor de las vivencias humanistas y culturales portuguesas.<br/><br/>La elección del grupo como objeto de la tesis surgió tanto por el interés en definir su relevancia en el marco de la arquitectura portuguesa, como por profundizar el estudio de la idea de lo "colectivo", como vehículo ideológico de la divulgación de los principios "Modernos". Principios tomados como premisas colectivas, que nos permitirán, en la especificidad del grupo, revelar las líneas de pensamiento fundamentales y conocer una producción en la que se establece una dialéctica entre los valores modernos y los valores permanentes culturales y productivos.<br/><br/>La estructura general del trabajo se organizó metodológicamente en cuatro partes.<br/>La parte I, se dedicó a la formulación de las hipótesis trabajo y a plantear los interrogantes en torno a su objeto de análisis: el grupo ODAM. <br/>En la parte II, se abordan las preocupaciones generales del grupo a través de los proyectos de carácter "expositivo" constituidos como "modelos absolutos" que ellos proponen.<br/>La parte III profundiza en la materialización de sus preocupaciones en la confrontación con la práctica productivas, a través del estudio de obras singulares seleccionadas que se constituyen como paradigmas de modos de hacer.<br/>Se concluye en parte IV, con la reflexión teórica en el marco de la producción y la síntesis crítica de las contribuciones arquitectónicas más relevantes elaboradas por el grupo, temas que pretenden responder a las preguntas efectuadas en la I parte.<br/><br/>El trabajo ha puesto el énfasis la formalidad singular del grupo, a través del descubrimiento y definición de tres "patrones", que revelan las preocupaciones inherentes a sus modos de concebir. El período temporal definido entre 45 y 55 corresponde a la afirmación de la identidad del Grupo ODAM que se constituyó en 1947 y tuvo su apogeo en la exposición en el Ateneu Comercial do Porto, en 1951.<br/>El primer "patrón" corresponde genéricamente a la producción pre-moderna del Grupo, donde la expresión de los artefactos pesa más que sus contenidos modernos. Etapa averiguadora de las primeras obras polémicas que abren camino a la necesidad de los arquitectos de asociarse en uno grupo reivindicativo, con intereses y modos de actuación comunes.<br/>El segundo, "patrón" corresponde a una producción en la que los contenidos formales corresponden a los nuevos valores y evidencian la confianza total en la nueva era, una filosofía y metodología del proyecto que se generan de forma más abstracta, como código universal total.<br/>En el tercer. "patrón", asimilado y entendido el contenido moderno, se permiten incorporar otros valores. A la pureza abstracta de la forma se asocia la identidad local, más humanizada y la búsqueda de otros valores como la "memoria" y el "instinto".<br/><br/>Los tres patrones, que se plantean como premisas de estudio, permiten, cruzando la producción teórica y proyectual del colectivo, confirmar su amplitud y grado de pertenencia a la arquitectura Moderna en Portugal. Definir la importancia de los contenidos modernos -descubiertos en la afirmación del Grupo ODAM- precursores de una especificidad, que hoy genéricamente se entiende como la escuela de Oporto, se ha desvelado como un de los puntos de relevancia del trabajo, que ha permitido una mejor compresión de la validez actual de aquellos principios en la producción de la arquitectura portuguesa.


This dissertation instigate upon the premises of the modern and it's impact in the transformation of Portuguese architectonic practice, analyzed through the specificity of the architecture produced by a group of architects of Oporto, the ODAM group, that defended (the) modern ideals, in their individual and collective manifests. The aesthetic and conceptual foundations, constituted by this group, are researched as privileged instrument of Portuguese architectonic production outstanding the new proposal of the modernity in favour of Portuguese humanists and cultural values.<br/><br/>The election of this group stands on the idea of the "collective", as an ideological vehicle of divulgation of the "Modern" principles. Doctrine that is taken as collectives premises, accepted as transforming bases of architecture, in its respond to society, as a cultural phenomena, and that allowed, in the specificity of the group, to reveal the fundamental lines of a production confronted between the dialectic, of modern values and the permanent valences of cultural and productive artesian.<br/><br/>The general structure of the work was organized methodologically in four parts. The part I, is reserved to explain problematic issues within the work and summary the interrogations drown upon the analysis objects: the group ODAM. In the part II, are approached the general "apprehensions" (concerns) of this collective, showed through projects with a "expository" character and constituted/proposed by the group as "absolute models". The part III, deals with the intensive materialization of these concerns within the productive practice of the group, through the study of selected (constructed) works treated as, paradigmatic manners of doing. To conclude in the part IV, with a theoretical reflection, of the global production and a synthetic critical of the most relevant architectonic contributions elaborated by the group, intended to answer the interrogations brought out in the part I.<br/>The centrality of the work lies in the demand of understanding this "specific collective formality", by the sighting of three categories (of actuation) common to the elements of the group, here denominated as patterns, that reveal the main concerns, essential to its characterization and inherent to its conception. The period of study among 1945 to 1955 correspond to the statement of identity of the Group ODAM, constituted in 1947 and with its acme within the exhibition in 1951at the commercial athenaeum of OPorto.<br/><br/>The first pattern contest generically with the (initial) production of modern performs of the Group, where the expressions of the artefacts are more substantial /weighty than their modern contents. In this stage are identified the first polemics works that imply the architects to associate in a vindicate group with common architectonic interests and actuations. At this stage the production reveals a commitment with the conventional values not in favour of a modern radical.<br/>In the second pattern, the formal contents correspond to an aim/ to total trust/ to belong to the ethics ideals of the machine age that is reflected in original uses, innovative programs, in the "rationalization of the function", in a philosophy and methodology of project that it is mirrored in a more abstract form, as a universal code .<br/><br/>In the third pattern, assimilated the modern content, other focal beliefs maybe added. To the pure abstractness of the form is associated the local identity, more humanized and the search of other relegated valences, the "memory" and the "instinct."<br/>These three patterns that are presented as premises, try to confirm through the crossing of the theoretical and project production of the group, its pertinence as new mater of modern values in Portuguese architecture.<br/><br/>To define the importance of the modern contents, discovered in Group ODAM'S statement, as precursors of a specificity, that one today generically designate as the school of Oporto, constitute one of the points of relevance of the work turning understandable and valuable the actual productive processes in Portuguese architecture.


O<br/><br/>A Tese parte das premissas do moderno e do seu impacto na transformação da prática produtiva arquitectónica portuguesa, analisada através da especificidade da arquitectura produzida por um grupo de arquitectos do Porto, o grupo ODAM que defenderam os ideais modernos nos seus trabalhos e manifestos individuais e colectivos. Indaga-se os fundamentos estéticos e conceptuais constituídos por este grupo, em defesa das novas valências da modernidade para a valorização de vivências humanistas e civilizacionais portuguesas.<br/>A eleição deste grupo residiu no estudo da ideia do "colectivo", como veículo ideológico da divulgação dos princípios e cânones "Modernos", tomados como premissas colectivas e aceites como bases transformadores da arquitectura, na sua capacidade de resposta à sociedade. Assumindo-se como fenómeno cultural, permitiram, na especificidade do grupo, revelar as linhas de pensamento fundamentais e uma produção confrontada na dialéctica, dos valores modernos e das valências permanentes, culturais e produtivas.<br/>A estrutura geral do trabalho organizou-se assim metodologicamente em quatro partes. <br/>A parte I, reservada à explicação sumária da problemática do trabalho e das interrogações a colocar ao seu objecto de análise: o grupo ODAM. <br/>Na parte II, abordam-se as preocupações gerais do colectivo através de projectos de carácter "expositivo" constituídos como "modelos absolutos" propostos pelo grupo.<br/>A parte III, trata do aprofundamento e materialização destas preocupações no confronto com a prática produtiva, através do estudo de obras singulares seleccionadas que se constituem como paradigmas de modos de fazer.<br/>Conclui-se na parte IV, com a reflexão teórica, do quadro de produção e a síntese crítica das contribuições arquitectónicas mais relevantes elaboradas pelo grupo em que os temas que pretendem responder às interrogações efectuadas na I parte.<br/>A centralidade do trabalho residiu, deste modo, na procura de entendimento desta formalidade singular, através da descoberta e definição de três "padrões" de actuação que revelam preocupações inerentes ao seu modo de conceber e caracterizam a essência do grupo. O período temporal definido entre 45 e 55, correspondente à afirmação de identidade do Grupo ODAM que se constituiu como tal em 1947 e teve o seu apogeu com a exposição no ateneu comercial do Porto em 1951.<br/>O primeiro "padrão" corresponde genericamente à produção de pré-forma moderna do Grupo, onde a expressão dos artefactos pesa mais do que os seus conteúdos modernos. É nesta etapa que se identificam as primeiras obras polémicas que abrem caminho à necessidade de os arquitectos se associarem num grupo reivindicativo, com interesses e modos de actuação comuns em que se revelam os primeiras procuras formais modernos, embora o compromisso com a representatividade dos valores convencionais se sobrepunha à vontade de ser radicalmente moderno.<br/>No segundo "padrão", os conteúdos formais correspondem à pertença aos novos valores apoiados numa confiança total na nova era da máquina que se reflectem no uso, no programa, na "racionalização da função", numa filosofia e metodologia de projecto que se espelha numa forma mais abstracta, como código universal totalizante.<br/>No terceiro "padrão", assimilado e entendido o conteúdo moderno, são outras valências que se querem somar. À pureza abstracta da forma associa-se a identidade local, mais humanizada e a procura de outras valências relegadas, a "memória" e o "instinto".<br/>Estes três padrões que, de modo abdutivo, se apresentam como premissas de estudo, procuram através da produção teórica e projectual do colectivo, confirmar a amplitude e grau de pertinência dos valores modernos em Portugal. Definir a importância dos conteúdos modernos, descoberto na afirmação do Grupo ODAM, como percursores de uma especificidade, a que hoje genericamente se designa como a escola do Porto, constitui-se como um dos pontos de relevância do trabalho para o entendimento e validade actual dos processos produtivos da arquitectura portuguesa.

Keywords

diseño; teoria; projectos arquitectónicos; colectivo; identidade; identidad; manifiestos; manifestos; moderno; arquitectura; disenho

Subjects

72 - Architecture

Documents

TEFR1de2.pdf

9.214Mb

TERF2de2.pdf

9.718Mb

 

Rights

ADVERTIMENT. L'accés als continguts d'aquesta tesi doctoral i la seva utilització ha de respectar els drets de la persona autora. Pot ser utilitzada per a consulta o estudi personal, així com en activitats o materials d'investigació i docència en els termes establerts a l'art. 32 del Text Refós de la Llei de Propietat Intel·lectual (RDL 1/1996). Per altres utilitzacions es requereix l'autorització prèvia i expressa de la persona autora. En qualsevol cas, en la utilització dels seus continguts caldrà indicar de forma clara el nom i cognoms de la persona autora i el títol de la tesi doctoral. No s'autoritza la seva reproducció o altres formes d'explotació efectuades amb finalitats de lucre ni la seva comunicació pública des d'un lloc aliè al servei TDX. Tampoc s'autoritza la presentació del seu contingut en una finestra o marc aliè a TDX (framing). Aquesta reserva de drets afecta tant als continguts de la tesi com als seus resums i índexs.

This item appears in the following Collection(s)