As calçadas a partir de um aporte psico-ambiental: usos, significados e apropriação do espaço público

Author

Teixeira Mourao, Ada Raquel

Director

Valera, Sergi

Tutor

Valera, Sergi

Date of defense

2014-12-05

Legal Deposit

B 13088-2015

Pages

343 p.



Department/Institute

Universitat de Barcelona. Facultat de Belles Arts

Abstract

A calçada é uma estrutura urbana dedicada à mobilidade pedestre, assim, ela é tratada pelas leis municipais no Brasil como logradouro público, sendo objeto de normas específicas para sua construção por parte dos donos dos imóveis e fiscalização por parte das prefeituras. A simples observação desse espaço nas cidades brasileiras, mostra calçadas invadidas e espacialmente ocupadas por parte dos moradores ou pelo comércio e principalmente, a falta de padronização e observância às normas na sua construção, gerando múltiplos modelos de calçada, em diferentes alturas, com revestimentos diferenciados, configurando um espaço personalizado. Nesse contexto, o estudo busca compreender a relação dos moradores de Maracanaú-Brasil com o espaço das calçadas e como este espaço sócio físico contribui para o sentimento de apropriação simbólica e qualidade de vida na cidade. Para isso são analisadas a realidade física e social das calçadas, seu sentido atual como espaço público numa sociedade influenciada pelo individualismo moderno e com traços culturais específicos como a sociedade brasileira. Na investigação foram utilizados três diferentes métodos: observação sistemática, mapas afetivos e survey, com o objetivo de captar os usos, percepções e significados das calçadas para os moradores da cidade. Os resultados constataram o uso múltiplo das calçadas por parte dos moradores e do comércio, sendo percebidas de forma dúbia, concomitantemente como públicas e privadas. O sentimento mais associado às calçadas foi o de destruição, principalmente como sistema de mobilidade urbana, entretanto são consideradas agradáveis, quando associadas à própria casa ou aos lugares do cotidiano dos sujeitos. As conclusões apontam para a construção de uma relação confusa dos moradores com as calçadas, que delas se apropriam territorialmente e simbolicamente como uma continuidade da casa, perdendo-se com isso, a noção da calçada como espaço público amplo e de construção da cidadania.


The sidewalk is an urban structure dedicated to urban mobility, therefore, it is treated by municipal laws in Brazil as a public place, being regulated by specific norms that should define its construction by real state owners and by the supervision of city hall. The simple observation of this space in Brazilian cities shows invaded sidewalks occupied by residents or commerce and, specially, the lack of pattern and fidelity to the regulations that should have been applied in its construction, creating multiple types of sidewalks, in different heights, and varied coatings, forming a personalized space. In such context, the study searches to comprehend the relation of Maracanau-Brazil's residents to sidewalks and to understand how this social-physical place contributes to the feeling of symbolic appropriation and life quality in the city. To inquiry such comprehension physical and social realities of the sidewalks are analyzed, its current sense of public space in a society influenced by modern individualism and the cultural aspects specific to Brazilian society. In the investigation three different methods were used: systematic observation, affective maps and survey, to collect uses, perceptions and meanings of sidewalks to the city's residents. The results proved the multiple uses of sidewalks by part of the residents and also its use for commerce, generating a dual perception of the sidewalks as both public and private spaces. The feeling of destruction was greatly associated to the sidewalks, especially as a system of urban mobility. However, they are still considered pleasant when associated to the house itself or to everyday places of the subjects. The conclusions lead to the construction of a confusing relationship amongst the residents and sidewalks, since it is a space that they appropriate as a continuity of the house, therefore losing the sense of sidewalks being a broad public space and its relation to the construction of citizenship.


La acera es una estructura urbana dedicada a la movilidad peatonal, siendo tratada por las leyes municipales en Brasil como un espacio público, con reglas específicas que guían su construcción por parte de los propietarios del suelo, pero con la supervisión de los gobiernos. La simple observación de ese espacio en las ciudades brasileñas, nos enseñan aceras invadidas y espacialmente ocupadas por los residentes o por el comercio y sobre todo una falta de estandarización y del cumplimiento de las normas en su construcción, generando múltiples modelos de acera, en diferentes alturas, con diferentes recubrimientos, lo que configura un espacio personalizado. En este contexto, el estudio trata de comprender la relación entre los residentes de Maracanaú – Brasil con el espacio de las aceras y cómo este espacio contribuye a la sensación de apropiación simbólica y de calidad de vida en la ciudad. Para ello se analizan la realidad física y social de las aceras, su sentido actual como espacio público en la sociedad actual marcada por el individualismo moderno y con los rasgos culturales específicos de la sociedad brasileña. En la investigación se utilizaran tres diferentes métodos: la observación sistemática, la encuesta y los mapas afectivos, con el objetivo de capturar a los usos, percepciones y significados de las aceras para los habitantes de la ciudad. Los resultados han detectado múltiples usos de las aceras por los residentes y por el comercio, siendo que las aceras son percibidas de manera dudosa, a la vez como espacio público y privado. El afecto más asociado a las aceras fue el sentimiento de destrucción, especialmente en lo toca el sistema de movilidad urbana, sin embargo se considera la acera agradable cuando está conectada a la propia casa o a los lugares de la vida cotidiana de las personas. Los hallazgos apuntan a la construcción de una relación confusa de los residentes con las aceras que de ellas se apropian geográficamente y simbólicamente como una continuación de la casa, perdiendo con ello, la noción de la acera como un amplio espacio público y de construcción de la ciudadanía.

Keywords

Espais públics; Espacios públicos; Public spaces; Carrers; Calles; Streets; Sociologia urbana; Sociología urbana; Urban sociology; Ceará (Brasil : Estat); Ceará (Brasil : Estado); Ceará (Brazil : State)

Subjects

71 - Physical planning. Regional, town and country planning. Landscapes, parks, gardens

Knowledge Area

Ciències Humanes i Socials

Documents

01.ARTM_TESE.pdf

8.361Mb

02.ARTM_TEXTO ESPAÑOL.pdf

351.0Kb

 

Rights

ADVERTIMENT. L'accés als continguts d'aquesta tesi doctoral i la seva utilització ha de respectar els drets de la persona autora. Pot ser utilitzada per a consulta o estudi personal, així com en activitats o materials d'investigació i docència en els termes establerts a l'art. 32 del Text Refós de la Llei de Propietat Intel·lectual (RDL 1/1996). Per altres utilitzacions es requereix l'autorització prèvia i expressa de la persona autora. En qualsevol cas, en la utilització dels seus continguts caldrà indicar de forma clara el nom i cognoms de la persona autora i el títol de la tesi doctoral. No s'autoritza la seva reproducció o altres formes d'explotació efectuades amb finalitats de lucre ni la seva comunicació pública des d'un lloc aliè al servei TDX. Tampoc s'autoritza la presentació del seu contingut en una finestra o marc aliè a TDX (framing). Aquesta reserva de drets afecta tant als continguts de la tesi com als seus resums i índexs.

This item appears in the following Collection(s)